Και όμως, η Δύση, ειδικότερα η Δυτική Ευρώπη, μπορεί να αναγκαστεί να απαντήσει στο ερώτημα. Η Ευρώπη δεν βιώνει απλώς τα απόνερα μιας έντονης κυκλικής ύφεσης. Πιθανότατα έχει μπει σε μια εποχή χαμηλής ανάπτυξης. Η τάση αύξησης του ΑΕΠ είναι πιθανό να είναι χαμηλότερη απ’ ό,τι στο παρελθόν. Η επιβράδυνση οφείλεται εν μέρει στην ταχεία γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Μπορεί όμως να οφείλεται κατά ένα μέρος και στον αυξανόμενο ανταγωνισμό από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε κάποιο βαθμό η επιβράδυνση μπορεί να οφείλεται και στα μέτρα που λαμβάνονται για να αποτραπεί η υπερθέρμανση του πλανήτη, μέτρα που αυξάνουν το κόστος της ενέργειας.
Αντιλαμβάνεται κάποιος εύκολα πως μπορεί να μετατραπεί σε δυστοπία μια οικονομία που αναπτύσσεται αργά: η υψηλή ανεργία των νέων μπορεί να οδηγήσει σε χαμένες γενιές. Η ύπαρξη μη βιώσιμου δημοσίου χρέους μπορεί να αναγκάσει κυβερνήσεις να περικόψουν τις κοινωνικές υπηρεσίες. Τμήματα της κοινωνίας μπορεί να παγιδευτούν στη φτώχεια. Το πολιτικό κλίμα μπορεί να γίνεται όλο και πιο οξύ.
Υπάρχει τρόπος να ζήσουμε με χαμηλότερη ανάπτυξη; Η αρχή της απάντησης πρέπει να είναι η αναγνώριση πως η οικονομία πρέπει να υπηρετεί την κοινωνία και όχι αντιστρόφως. Πράγμα που σημαίνει ότι κοινωνικό καθήκον της οικονομίας είναι να δημιουργεί συνθήκες ώστε οι άνθρωποι να ζουν καλά τη ζωή τους. Η οικονομική ανάπτυξη στη Δύση συνοδεύθηκε από αυξανόμενη μοναξιά και κατάθλιψη. Πράγμα που σημαίνει ότι μια υλιστική και μόνο φιλοσοφία δεν βρίσκεται σε αρμονία με την ανθρώπινη φύση. Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι οι πλούσιες κοινωνίες της Δύσης είναι σε θέση να δημιουργήσουν τις συνθήκες για μια καλή ζωή χωρίς μεγάλο ποσοστό ανάπτυξης.
Θα έπρεπε να εστιάσουν περισσότερο στην ποιότητα παρά στην ποσότητα. Θα εξακολουθήσουν να εκτιμούν τον οικονομικό δυναμισμό, αλλά δεν θα ταυτίζουν την επιτυχία πρωτίστως με τα χρήματα. Και θα πρέπει να προσέχουν τον κοινωνικό ιστό. Θα μπορούσε κανείς να αναζητήσει απαντήσεις στο κίνημα των Πρασίνων, που μιλάει επί δεκαετίες περί μηδενικής ή αρνητικής ανάπτυξης. Ωστόσο, πρόσφατα το Green House, βρετανικό think tank, εξέδωσε συλλογικό τόμο δοκιμίων που δεν περιλαμβάνουν πειστικές απαντήσεις.
Για παράδειγμα το Green House προτείνει το «μοίρασμα» της εργασίας ως έναν τρόπο να αντιμετωπιστεί η ανεργία. Η ιδέα είναι ότι οι άνθρωποι που εργάζονται υπερβολικά θα περιορίσουν τις ώρες εργασίας τους ώστε να μπορέσουν να μπουν οι άνεργοι στην αγορά εργασίας. Μακάρι να ήταν τόσο απλό. Μπορεί όσοι εργάζονται πολύ να μη θέλουν να εργαστούν λιγότερο. Ακόμη και αν τους αναγκάσουμε να το κάνουν, αυτό μπορεί να μην οδηγήσει στη μείωση των ανέργων διότι αυτοί μπορεί να μην έχουν τα απαραίτητα εφόδια. Αντί να μοιραζόμαστε την εργασία, θα έπρεπε να δώσουμε έμφαση στη διά βίου μάθηση. Η λύση που προτείνει το Green House για το πρόβλημα του υψηλού χρέους είναι να κάνουμε λογιστικούς ελέγχους ώστε να διαπιστώσουμε αν το χρέος συσσωρεύθηκε με τη συναίνεση του λαού και προς όφελός του. Το τμήμα του χρέους που δεν εμπίπτει σε αυτά τα κριτήρια θα πρέπει να χαρακτηριστεί απεχθές και να ακυρωθεί. Τέτοιες προτάσεις αναπαράγουν αριστερά λαϊκίστικα κόμματα, όπως οι Podemos της Ισπανίας και ο ΣΥΡΙΖΑ της Ελλάδας. Είναι λογικό οι διάδοχοι ενός τυράννου όπως ο Σαντάμ Χουσεΐν να προσπαθήσουν να ακυρώσουν το χρέος που αυτός συσσώρευσε. Ομως οι δυτικές δημοκρατίες δεν βρίσκονται ούτε κατά διάνοια σε αυτήν την κατάσταση. Οι μονομερείς διαγραφές χρέους θα προκαλέσουν οικονομικό όλεθρο και θα αυξήσουν την ανεργία. Δεν αποτελούν λύση. Ακόμη όμως και αν το κίνημα των Πρασίνων δεν έχει ικανοποιητικές απαντήσεις, ένα πράγμα είναι σαφές: Δεν θα τις βρούμε, αν δεν αλλάξουμε τρόπο σκέψης, αν δεν αρχίσουμε να δίνουμε περισσότερη αξία στην καλή ζωή έναντι της οικονομικής ανάπτυξης.
No comments:
Post a Comment